دانشگاه فرهنگیانِ مسئول در برابر محیط زیست

استاد عزیزم، محمد فاضلی در یک جلسه، گویا در بین جمعی از استادان، در رابطه با احساس مسئولیت محیط زیستی در دانشگاه صحبت کرده و راهکارهای درخشانی برای فعال تر شدن این نهاد در حوزه محیط زیست ارائه نموده است. او در اوایل سخنرانی اش مطلبی از یونسکو با این مضمون مطرح می کند که یک مجموعه وقتی دانشگاه است که خروجی آن دو خاصیت داشته باشد: 1. شهروندِ متخصص باشد و 2. شهروندِ مسئولِ مشارکت جو باشد. من همانطور که در اوایل 97 اعلام کرده بودم، تصمیم داشتم در حاشیه متون و گفتارهای انتقادی از پرفورمنس های ترقی خواه و توسعه گرای سطح خُرد صحبت کنم و در رابطه با آن ها بنویسم. این متن از سلسله متن هایی این چنینی ست که با 4 متن قبلی تفاوتی اساسی دارد. سوژه این نوشتار انسانی ست که هم هنگام متخصص است و مهمتر از آن متعهد و مسئولِ مشارکت جو. او از ابتدای سال تحصیلی 98-1397 به عنوان مأمور اداری وارد دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی شده است. من به واسطه برگزاری آئین نکوداشت یکصدسال تربیت معلم» افتخار همکاری با او را داشته ام. دکتری روان شناسی تربیتی دارد اما آگاهانه او را دکتر نمی خوانم. سرمایه اجتماعی بالایی دارد و توانمندی بسیاری در گفتمان سازی حوزه های پروبلماتیک. از آن دست آدم هایی ست که آرام و قرار ندارد. نه به مهار قدرت در می آید و نه عرف و سنت، اگرچه در سطح اعتقادات فردی نسبتا سنت گراست. از شتابِ تغییر و تحولات دنیای مدرن نمی هراسد و همگام با آن ها به پیش می رود. پرسه می زند در حوالی خلاقیت و نوآوری و همچنین شیفته اولویت دادن است به نظم و قانون و احترام به حقوق و شخصیت افراد. در اکثر لحظه ها آغازگر اولین رویدادهاست؛ رخدادهایی که بدنه محافظه کارِ بوروکراسیِ کشور کمتر مجالی برای ورود به آن فراهم می آورد. جایگاه و پُست و مقام و لقب فریفته اش نمی کند. او مدرسی توانمند است که به مشارکت فعال در سطوح مختلف زیست فردی و اجتماعی اعتقاد دارد. سوزان قنادی در همین مدت اندک، در یکصدمین سالِ نهاد تربیت معلم، میراثی ماندگار به جای گذارده است. با خبر شدم به رغمِ سال ها تدریس در تربیت معلم، دیگر درسی برای ترم بهمن بر نداشته و احتمالا اولین و آخرین سالی ست که در دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی تغییر و تحول رقم می زند. وجه تمایز این متن با متون پیشین در آن است که می خواهم در شبه چالشی از او دعوت کنم تا به عنوان یک متخصصِ متعهدِ مشارکت جو، در یک طرحِ نو دیگر در دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی نقش آفرینی کند؛ اگرچه دلخور است و رنجیده. از او می خواهم با تأسی به راهکارهای محیط زیستی محمد فاضلی، دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی و شاید پردیس های کل کشور را به سوی یک نهاد مسئول در حوزه محیط زیست به پیش بَرَد. در نهایت، از حبیب صفرزاده، ریاست محترم دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی نیز درخواست می کنم از طراحی و اجرای این پروژه حمایت و پشتیبانی نماید. ایشان با توجه به جایگاه پیشین شان در سازمان مرکزی (معاون فرهنگی سابق دانشگاه فرهنگیان کشور) قطعا می توانند به اشاعه و ترویج این پروژه در پردیس های سراسر کشور یاری رسانند. بر اساس انگاره های مفهومی محمد فاضلی درباره موفقیت های کوچک، طراحی و اجرای این پروژه در دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی (موفقیتی کوچک) و در گام بعدی ترویج و همگانی کردن آن در پردیس های کل کشور (موفقیتی بزرگ) می تواند به بهبود در زندگی عمومی و خیر جمعی ما مدد رساند. بنابراین، از هر کسی که در این راه کاری از دست اش بر می آید، خواهش می کنم به پیشبرد اهداف پروژه مسئولیت دانشگاه فرهنگیان در برابر محیط زیست» مدد رساند.

 

پی نوشت:

پیشنهاد می کنم حتما فایل صوتی سخنرانی محمد فاضلی را گوش دهید. من از صحبت های او دست کم حدود 27 راهکار برای مبدل شدن یک دانشگاه به نهادی مسئول در برابر محیط زیست استخراج کرده ام. بدون شک ذهن های خلاق می توانند بر این موارد بیفزایند:

1. تدوین شاخص های ارزیابی عملکرد دانشگاه در حوزه محیط زیست.

2. تلاش در جهت افزایش دانش به عنوان مستعدکننده رفتار محیط زیستی. به عنوان مثال: تعالی آگاهی در مورد چیستی محیط زیست و همچنین پیامدهای تخریب محیط زیست.

3. تلاش در جهت اینکه دانشگاه مولد فشارِ هنجاریِ محیط زیستی باشد. یعنی فضایی ایجاد شود که از افراد انتظار رفتارهای خاصی در حوزه محیط زیست برود.

4. مهیا نمودن ساختار و آماده سازی زیرساخت های لازم برای بر عهده گرفتن مسئولیت محیط زیستی. تعامل با مجموعه سازمان هایی که در حوزه محیط زیست فعالیت می نمایند، می تواند این امر را تسهیل کند. به عنوان مثال: قرار دادن سطل مخصوص کاغذ باطله استادان و قرارداد با شرکتی برای جمع آوری آن ها.

5. کاهش مصرف کاغذ.

6. آموزش و تفکیک زباله از مبدأ. به عنوان مثال تفکیک سطل زباله خشک و تر در سلف دانشگاه.

7. کاهش هدر رفت محصولات غذایی در سلف های دانشجویی.

8. برگزاری تور بازدید از هدر رفت محصولات غذایی

9. اصلاح رژیم غذایی. به عنوان مثال کاهش مصرف گوشت و استفاده از مواد غذایی جایگزین.

10. اصلاح ابزارهای اندازه گیری به خصوص کنتورهای مصرف آب.

11. نصب تجهیزات و شیرآلات کاهنده مصرف آب در دانشگاه.

12. کاهش مصرف آب مجازی در دانشگاه.

13. کاهش مصرف آب در فلاش تانک های دانشگاه.

14. مجهز کردن دانشگاه به ابزارهای جمع آوری آب باران و تصفیه آب فاضلاب.

15. استانداردسازی فضای سبز. به عنوان مثال، تبدیل گیاهان فضای سبز به گیاهان کم آب بری که می تواند از آب باران تغذیه کند.

16. شکل دهی به دانشگاه حساس به هم بست یا کلاف آب و انرژی (nexus). این بدین معنی است که آب، انرژی، غذا، خاک و پسماند در اصل یک چیز هستند. به عنوان مثال، اگر بخواهید مصرف آب کشور را پایین بیاورید، باید در سلف برنج کمتری مصرف کنید (انرژی کمتر صرف پخت، پسماند کمتر، مصرف خاک و همچنین آب کمتر). دانشگاه محیط زیستی در سطح تولید دانش، اجرا و عمل این پنج مقوله را با هم می بیند.

17. استفاده از پنل های خورشیدی در دانشگاه.

. گنجاندن ابعاد و راهکارهای ارتقاء مسئولیت محیط زیستی در نظام اولویت های پژوهشی و آموزشی دانشگاه.

19. دانشگاه علاوه بر اینکه کانون تولید دانش است باید به کانون تولید زیست سبز نیز مبدل شود.

20. تشویق دانشجوها به سمت استفاده از حمل و نقل عمومی. به عنوان مثال، با توسعه استفاده از دوچرخه و استفاده از اتوبوس های برقی در درون دانشگاه می توان این کار را انجام داد.

21. حساس بودن و مرئی کردن رد پای کربن (carbon foot print).

22. اپلیکیشن محاسبه رد پای کربن در سایت دانشگاه.

23. تجهیز دانشگاه به حسابداری کربن (carbon acounting).

24. تدوین منشور زیست سبز دانشجویی.

25. اضافه کردن درس سواد زیست محیطی به سرفصل دروس عمومی.

26. تولید و استفاده از دانش و تکنولوژی های Zero waste university وzero pollution university.

27. گفتگو و اطلاع رسانی مداوم در خصوص نتایج و پیامدهای اقدامات محیط زیستی در دانشگاه.